درد زانو از شایع‌ترین شکایات مردم در تمام گروه‌های سنی است؛ با این حال، با افزایش سن یا به‌دنبال آسیبهای مزمن مانند آرتروز یا کشیدگی مکرر مفصل، فشار بر مفصل زانو می‌تواند منجر به ساییدگی زانو یا از بین رفتن غضروف محافظ آن شود. در چنین شرایطی بسیاری از بیماران این پرسش را دارند که:
آیا زانوبند طبی واقعاً می‌تواند جلوی پیشرفت ساییدگی مفصل را بگیرد یا دردهای زانویی را کاهش دهد؟
به نقل از گزارش دانشگاه هاروارد در مجله معتبر Harvard Health Letter، استفاده از زانوبند ممکن است برای بسیاری از افراد مبتلا به آرتروز، ساییدگی مفصل و درد مزمن زانو مفید باشد. این گزارش به بررسی انواع زانوبند، فواید فیزیولوژیکی آن‌ها و نقش مکمل درمانی آن‌ها می‌پردازد که ما در این مقاله از تن یار به تفصیل بررسی خواهیم کرد.
ساییدگی مفصل زانو (آرتروز) چیست ؟
آرتروز زانو یا ساییدگی مفصل زانو وضعیتی است که در آن غضروف محافظ استخوان‌های زانو شروع به تحلیل رفتن می‌کند. این غضروف به عنوان پوشش محافظ انتهای استخوان‌ها عمل می‌کند و وقتی از بین می‌رود، استخوان‌ها مستقیماً بر روی یکدیگر حرکت کرده و باعث درد، التهاب، تورم و محدود شدن حرکت می‌شود.
علائم رایج شامل:
- خشکی صبحگاهی مفصل زانو
- درد هنگام ایستادن یا راه رفتن طولانی
- صدا دادن مفصل (کریپتوس)
- ناتوانی در خم و راست شدن کامل زانو
- ناپایداری (لق زدن) هنگام حرکت
استفاده از زانوبند در چنین شرایطی می‌تواند بخش مهمی از رویکرد غیر تهاجمی به درمان باشد.
زانوبند چه نقشی در محافظت و کاهش درد زانو دارد؟
به گفته‌ی “جیم زاکازفسکی” (فیزیوتراپیست در Mass General Brigham Sports Medicine)، هدف از زانوبند ایجاد ثبات مکانیکی، کاهش فشار مستقیم، فشرده‌سازی عضله‌ها و حمایت ساختاری از مفصل است. این فشرده‌سازی و ساپورت نقش اساسی در محافظت از زانو و جلوگیری از تخریب بیشتر دارد.
طبق مقاله Harvard Health Publishing:
“کاهش التهاب باعث عملکرد بهتر عضلات نگه‌دارنده‌ی زانو مانند چهارسر ران شده و موجب می‌شود حرکت مفصل بهتر انجام گیرد و فشار کمتر بر مفصل وارد شود.”
بنابراین در وهله‌ی اول باید مشخص کنیم چه نوع زانوبندی برای شرایط مختلف موثر است، زیرا تنها داشتن زانوبند به‌تنهایی مؤثر نخواهد بود؛ بلکه انتخاب مدل مناسب نقش کلیدی دارد.
انواع زانوبندهای طبی برای آرتروز و ساییدگی مفصل
مطالعه دانشگاه هاروارد سه نوع اصلی از زانوبند طبی موثر را معرفی کرده است:
۱. زانوبند آستینی (کشش یا فشاری)
این نوع زانوبند از نئوپرن یا پارچه‌ای کشسان ساخته می‌شود و همانند آستینی روی مفصل قرار می‌گیرد. مزایا:
- حفظ گرما در مفصل
- کاهش درد صبحگاهی ناشی از خشکی
- ایجاد فشرده‌سازی خفیف برای بهبود گردش خون
- کنترل تورم و ممانعت از جمع شدن مایعات اطراف مفصل
تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که در مراحل اولیه آرتروز قرار دارند یا دچار ساییدگی خفیف زانو هستند می‌توانند از این مدل سود ببرند. این نوع زانوبند همچنین بسیار مناسب سالمندان با تحرک کم است. شما می‌توانید با بررسی مقاله مفید بهترین زانوبند برای افراد مسن کدام است؟ در این زمینه انتخابی دقیق داشته باشید.
۲. زانوبند تخلیه‌کننده فشار (Unloader Knee Brace)
اگر شما مبتلا به آرتروز تک‌سمتی زانو هستید (یعنی فقط یک سمت زانو درد و آسیب دارد)، بهترین گزینه شما استفاده از زانوبند تخلیه کننده فشار است. این زانوبند از دو نوار سخت فلزی یا پلیمری در کناره‌ها ساخته شده است و با ایجاد فشار مهندسی‌شده از سوی سالم به سمت ناسالم زانو، باعث کاهش فشردگی روی سطح آسیب‌دیده مفصل می‌شود.
مزایای این زانوبند:
- هدایت فشار زانو به طرف سالم
- تأخیر در نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو
- کاهش دردهای شدید ناشی از راه‌رفتن یا بالا رفتن از پله
این زانوبند ممکن است کمی سنگین‌تر و پرهزینه‌تر باشد، اما از حمایت قوی‌تر و عملکرد بالاتری نسبت به آستین‌ها برخوردار است و برخی از بیمه‌های تکمیلی ممکن است آن را پوشش دهد. افرادی با آرتروز می‌توانند بیشتر درباره انتخاب گزینه مناسب را در مقاله بهترین زانوبند برای آرتروز زانو یا ساییدگی زانو مطالعه کنند.
۳. زانوبند مخصوص تنظیم کشکک (Patella Tracking Brace)
این زانوبند نوعی میان‌رده میان زانوبند نرم و زانوبند تخصصی است. ویژگی منحصربه‌فرد آن حمایت هدفمند از کشکک زانو است که نقش حیاتی در بالا و پایین رفتن از پله یا چمباتمه زدن دارد.
- کشکک (پاتلا) گاهی از مسیر صحیح خارج شده و موجب درد موضعی در جلوی زانو می‌شود
- این زانوبند به وسیله تسمه یا پد داخلی کشکک را در مسیر درست هدایت کرده و فشارها را متعادل می‌سازد
- زانوهای ورزشکاران یا کاربرانی با شغلی شامل نشستن و بلند شدن مداوم، از این زانوبند بهره‌ی خوبی خواهند برد.
اثر فیزیولوژیکی فشرده‌سازی مفصل توسط زانوبند
تحقیقات انجام شده توسط Mass General Brigham Sports Medicine که در گزارش Harvard نیز به آن اشاره شده، به وضوح نشان می‌دهد که فشرده‌سازی مداوم و کنترل‌شده می‌تواند نقش مهمی در کاهش ورم و تسکین درد در مفصل آسیب‌دیده داشته باشد. وقتی التهاب کنترل می‌شود، مفصل فضای بیشتری برای حرکت پیدا می‌کند و درد کمتری احساس می‌شود.
- “فشرده‌سازی درست، به جریان خون و تخلیه مایعات کمک می‌کند و اجازه می‌دهد عضلات اصلی پایدارکننده مفصل زانو (مانند عضله چهار سر ران) نقش خود را در حفظ عملکرد مفصل ایفا کنند.”
از همین رو استفاده منظم از زانوبند مناسب، نه‌تنها از آسیبهای ثانویه جلوگیری می‌کند بلکه سبب ارتقاء عملکرد طبیعی عضلات پشتیبان مفصل نیز می‌شود.
آیا زانوبند طبی جلوی ساییدگی بیشتر مفصل را می‌گیرد؟
در پاسخ به این پرسش مهم که آیا زانوبند می‌تواند از تشدید آرتروز و پیشرفت ساییدگی مفصل جلوگیری کند، باید گفت:
- بله، در بسیاری از موارد خفیف تا متوسط آرتروز یا ناراستی ساختاری مفصل زانو، زانوبند طبی نقش کاهنده روند پیشرفت ساییدگی دارد؛
- کاهش اصطکاک بین سطوح مفصل
- کنترل نحوه اعمال نیروهای فشاری روی زانو
- تصحیح مسیر حرکت زانو در حرکت‌هایی مانند پیاده‌روی، نشستن، و ایستادن
- ایجاد ثبات جانبی که از حرکت ناهماهنگ جلوگیری می‌کند
استفاده از زانوبند طبی با طراحی متناسب، مانند «زانوبند تخلیه فشار»، در بیمارانی که در مراحل اولیه تا متوسط تحلیل غضروفی هستند، به خصوص در سنین میانسالی و بالاتر، باعث کاهش فشار ناحیه ساییده‌شده و افزایش تحمل مفصل می‌شود.
همچنین شایان ذکر است که بسیاری از این نوع اختلالات، همزمان با مشکلات دیگری نظیر صافی کف پا، بد راه رفتن یا ناهنجاری لگن ایجاد یا تشدید می‌شوند. آشنایی با رایج‌ترین مشکلات ارتوپدی پا + اهمیت زانوبند و مچ بند برای کنترل عوامل مشترک بسیار ضروری است.
همراهی ورزش درمانی با زانوبند: توصیه یا الزام؟
در حالی که زانوبند مفصل زانو را فشرده و محافظت می‌کند، تنها ابزار کافی برای درمان بلندمدت نیست. درمانگرها به شدت توصیه می‌کنند که این وسیله‌ی ارتوپدی در کنار برنامه فیزیوتراپی مناسب استفاده شود.
حرکات مخصوص تقویت عضلات:
- تمرین‌های مخصوص عضله چهار سر ران و همسترینگ‌ها
- حرکات کششی زردپی‌ها و پشت ساق
- حرکات پایداری تعادل
چنانچه استفاده طولانی از زانوبند، بدون تمرین تقویتی انجام شود، ممکن است ضعف عضلات اطراف زانو و اتکای زیاد به زانوبند منجر به تحلیل قدرت عضلانی گردد.
استفاده دقیق و برنامه‌ریزی‌شده از زانوبند در محیط ورزشی نیز مزایای چشم‌گیری دارد، چراکه خطر تکرار آسیب‌دیدگی مفاصل در هنگام پریدن، پیچش‌های سریع یا حرکات غیر ارادی شدید بسیار کمتر می‌شود. مطالعه راهنمای تأثیر استفاده از زانوبند طبی در ورزش اطلاعات به‌روزتری را درباره عملکرد دقیق آن به دست می‌دهد.
احتیاط‌ها و توصیه‌های مهم در استفاده از زانوبند طبی
- حتماً مدل و سایز مناسب با فیزیک بدنی انتخاب شود
- حداکثر ساعت استفاده روزانه (با مشورت فیزیوتراپیست) رعایت شود
- استفاده به صورت شبانه در زمان استراحت معمولاً پیشنهاد نمی‌شود
- همراهی تغذیه مناسب (مصرف ویتامین D، کلسیم و روغن امگا ۳) می‌تواند از تحلیل مفصلی جلوگیری کند
- استفاده غیراصولی، مداوم و بدون بازه استراحت عضلات منجر به اثر معکوس خواهد شد.
- بر اساس بازخورد بیماران در گزارش دانشگاه هاروارد، حدود ۷۰٪ بیماران گزارش کرده‌اند که پس از استفاده ترکیبی از زانوبند مناسب + ورزش، کیفیت حرکت روزانه آن‌ها به‌شدت بهتر شده است.
نتیجه‌گیری
استفاده از زانوبند طبی، روشی غیرجراحی و موثر برای کاهش فشار، درد، و ناپایداری مفصل زانو است و می‌تواند جلوی پیشرفت ساییدگی مفصل را در مراحل ابتدایی تا میانی بگیرد؛ به شرط آن که به‌درستی انتخاب و به همراه روش‌های مکمل مانند ورزش درمانی و رژیم غذایی مناسب به کار گرفته شود.
اگرچه استفاده از زانوبند به‌تنهایی برای توقف کامل تحلیل مفصل کافی نیست، اما ابزار قدرتمند و نسبتاً ارزان‌قیمت و امنی است که به میلیون‌ها فرد در سراسر جهان کمک کرده تا بدون جراحی، بهتر حرکت کنند، فعالیت روزانه‌شان را باز یابند، و روند ساییدگی مفصل را آهسته سازند.