دررفتگی شانه یکی از آسیب‌های رایج است که در اثر ضربات شدید یا حرکات ناگهانی ایجاد می‌شود. این آسیب، به‌ویژه در میان ورزشکاران و افرادی که فعالیت بدنی زیادی دارند، دیده می‌شود. دررفتگی شانه زمانی رخ می‌دهد که استخوان بازو از محل طبیعی خود در حفره شانه خارج شود. پس از جا انداختن شانه توسط پزشک، مراقبت‌های ویژه و تمرینات فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود کامل و جلوگیری از دررفتگی مجدد دارند.
در این مقاله از تن یار، به بررسی مراحل مراقبت پس از دررفتگی شانه، اهمیت فیزیوتراپی، تمرینات کلیدی و نکات مهم برای پیشگیری از آسیب مجدد می‌پردازیم.
چرا مراقبت‌های پس از دررفتگی شانه مهم هستند؟
پس از دررفتگی شانه، نمی‌توان تنها به استراحت بسنده کرد. عدم توجه به مراقبت‌های مناسب ممکن است باعث ضعف عضلات اطراف شانه، کاهش دامنه حرکتی و افزایش احتمال دررفتگی مجدد شود. مراقبت‌های پس از دررفتگی شانه شامل موارد زیر است:
- تقویت عضلات اطراف شانه: این عضلات به تثبیت مفصل شانه کمک می‌کنند.
- افزایش انعطاف‌پذیری: پس از آسیب، شانه ممکن است دچار خشکی شود. تمرینات کششی دامنه حرکتی را بهبود می‌بخشند.
- کاهش درد: فیزیوتراپی می‌تواند درد را کاهش دهد و روند بهبود را تسریع کند.
- جلوگیری از دررفتگی مجدد: تمرینات اصولی باعث تقویت مفصل و کاهش خطر دررفتگی مجدد می‌شوند.
مراحل مراقبت پس از دررفتگی شانه
1. استراحت و بی‌حرکتی (0-2 هفته)
در روزهای ابتدایی پس از دررفتگی، شانه باید کاملاً بی‌حرکت باشد تا بافت‌های آسیب‌دیده فرصت کافی برای ترمیم پیدا کنند. اگر پزشک پارگی تاندون را تشخیص داده است، می‌توانید برای بی حرکتی از کتف بند استفاده کنید. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به مقاله کتف بند برای پارگی تاندون شانه مراجعه کنید. در این مرحله، پزشک ممکن است استفاده از اسلینگ (آویز شانه) را توصیه کند.
اقدامات مهم در این مرحله:
- استفاده از اسلینگ: برای جلوگیری از حرکت شانه و کاهش فشار (در مقاله نقش شانه بند در دررفتگی شانه به طور مفصل به این موضوع پرداخته‌ایم)
- کمپرس سرد: استفاده از یخ برای کاهش تورم و درد
- اجتناب از حرکات شدید: هر گونه حرکت ناگهانی می‌تواند به مفصل آسیب بیشتری وارد کند.
انواع کتف بند
2. شروع حرکت‌های اولیه (2-6 هفته)
پس از کاهش درد و تورم، مرحله دوم شامل حرکات ملایم برای بازگرداندن دامنه حرکتی شانه است. این تمرینات باید تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شوند تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
تمرینات این مرحله:
- تمرینات آونگی (Pendulum Exercises): خم شدن به جلو و حرکت دادن دست به‌صورت دایره‌ای.
- بلند کردن دست با کمک (Assisted Shoulder Flexion): استفاده از دست سالم برای بلند کردن دست آسیب‌دیده.
- تمرینات ایزومتریک: تقویت عضلات شانه بدون حرکت مفصل.
3. تقویت عضلات شانه (6-12 هفته)
با گذشت زمان، شانه آماده انجام تمرینات تقویتی می‌شود. هدف این مرحله افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل شانه برای تثبیت آن است.
تمرینات این مرحله:
- تقویت عضلات روتاتور کاف (Rotator Cuff Strengthening): این تمرینات به کوچک‌ترین عضلات شانه کمک می‌کنند تا مفصل را تثبیت کنند.
- تمرینات با نوار مقاومتی (Resistance Band Exercises): استفاده از نوارهای مقاومتی برای افزایش قدرت عضلات.
- تمرینات تثبیت‌کننده کتف (Scapular Stabilisation Exercises): تقویت عضلات اطراف کتف برای بهبود عملکرد کلی شانه.
4. بازگشت به فعالیت‌های روزمره و پیشرفته (12+ هفته)
در این مرحله، شانه به حد کافی قوی شده است تا فعالیت‌های روزمره و حتی ورزش‌های سنگین را انجام دهد. هدف این مرحله بازگرداندن عملکرد کامل شانه و آمادگی برای حرکات پیچیده‌تر است.
تمرینات این مرحله:
- تمرینات پلایومتریک (Plyometric Exercises): تمرینات انفجاری که شانه را برای حرکات ورزشی آماده می‌کنند.
- تمرینات عملکردی (Functional Training): شبیه‌سازی حرکات واقعی مانند پرتاب یا بلند کردن اشیا.
اهمیت فیزیوتراپی در بهبود شانه
فیزیوتراپی بخش مهمی از برنامه درمانی پس از دررفتگی شانه است. بدون فیزیوتراپی، مفصل شانه ممکن است ضعیف یا سفت باقی بماند و خطر دررفتگی مجدد افزایش یابد.
مزایای فیزیوتراپی
- تقویت عضلات: بازگرداندن قدرت به عضلات اطراف شانه.
- افزایش انعطاف‌پذیری: بهبود دامنه حرکتی شانه.
- کاهش درد: استفاده از تکنیک‌های خاص برای مدیریت درد.
- آموزش حرکت‌های ایمن: کمک به بیمار برای انجام فعالیت‌های روزمره بدون ترس از آسیب مجدد.
تمرینات کلیدی برای توان‌بخشی شانه
تمرینات توان‌بخشی نقش مهمی در بازگرداندن عملکرد طبیعی شانه دارند. در ادامه، چند تمرین مهم معرفی شده‌اند:
1. چرخش خارجی با نوار مقاومتی (External Rotation with Resistance Band)
- نوار مقاومتی را به دسته در ببندید.
- با دست آسیب‌دیده نوار را بگیرید و آرنج را نزدیک بدن نگه دارید.
- دست را به سمت بیرون بچرخانید و 10-15 بار تکرار کنید.
2. فشردن کتف (Scapular Squeezes)
- صاف بنشینید یا بایستید و دست‌ها را کنار بدن نگه دارید.
- کتف‌ها را به سمت یکدیگر فشار دهید و 5 ثانیه نگه دارید.
- 10 بار تکرار کنید.
3. بالا رفتن از دیوار (Wall Climb)
- روبه‌روی دیوار بایستید و با انگشتان دست آسیب‌دیده به آرامی روی دیوار بالا بروید.
- چند ثانیه نگه دارید و سپس پایین بیایید.
- 10 بار تکرار کنید.
4. تمرینات آونگی (Pendulum Exercise)
- خم شوید و دست آسیب‌دیده را به سمت پایین آویزان کنید.
- دست را به‌آرامی به شکل دایره حرکت دهید.
اشتباهات رایج در دوران بهبودی
برای دستیابی به بهترین نتیجه، باید از برخی اشتباهات رایج اجتناب کنید:
- حذف جلسات فیزیوتراپی: نظم در جلسات فیزیوتراپی بسیار مهم است.
- بازگشت زودهنگام به فعالیت‌ها: فعالیت‌های سنگین بدون تأیید فیزیوتراپیست می‌تواند آسیب جدید ایجاد کند.
- تمرین بیش از حد: فشار بیش از حد به شانه ممکن است روند بهبود را کند کند.
جمع‌بندی
دررفتگی شانه اگرچه آسیب دردناکی است، اما با مراقبت‌های مناسب و برنامه فیزیوتراپی قابل درمان است. مراحل بهبود شامل استراحت، شروع حرکات اولیه، تقویت عضلات و بازگشت به فعالیت‌های روزمره است. تمرینات توان‌بخشی و رعایت نکات مراقبتی نقش مهمی در کاهش درد، بازگرداندن عملکرد طبیعی شانه و جلوگیری از دررفتگی مجدد دارند.
سوالات متداول
1. چقدر طول می‌کشد تا شانه بهبود یابد؟
بهبود کامل شانه معمولاً بین 12 هفته تا چند ماه طول می‌کشد، اما این زمان به شدت آسیب و رعایت برنامه درمانی بستگی دارد.
2. آیا می‌توان از دررفتگی مجدد جلوگیری کرد؟
بله، تمرینات تقویتی و فیزیوتراپی به تثبیت مفصل شانه کمک می‌کنند و خطر دررفتگی مجدد را کاهش می‌دهند.
3. آیا نیاز به جراحی خواهد بود؟
جراحی معمولاً در مواردی که دررفتگی مکرر رخ دهد یا آسیب شدید باشد، انجام می‌شود.